Πρόσφατα, κατά τη διάρκεια του Grand Prix του Καναδά, ο επικεφαλής της Scuderia Ferrari, Φρεντερίκ Βασέρ (Frédéric Vasseur), εξέφρασε δημόσια την έντονη δυσαρέσκειά του προς ένα μέρος του ιταλικού Τύπου.
Ο λόγος ήταν τα συνεχή δημοσιεύματα και οι φήμες που αφορούσαν την εμπιστοσύνη των οδηγών στην ομάδα, την πιθανή αποχώρηση στελεχών, ακόμη και την ίδια του τη θέση.
Η έκρηξη του Βασέρ, ο οποίος τόνισε ότι τέτοιου είδους δημοσιογραφία «δεν βοηθά στην κατάκτηση ενός πρωταθλήματος» και «βλάπτει την ομάδα», αποτελεί την πιο πρόσφατη ένδειξη ενός βαθύτερου, χρόνιου προβλήματος που μαστίζει την ιστορική ομάδα.
Η Ferrari είναι κάτι περισσότερο από μια αγωνιστική ομάδα της Formula 1. Αποτελεί ένα παγκόσμιο πολιτισμικό σύμβολο, την επιτομή του πάθους, της ταχύτητας και της ιταλικής υπερηφάνειας. Για εκατομμύρια οπαδούς σε όλο τον κόσμο, δεν είναι απλώς ένα brand, αλλά μια σχεδόν θρησκευτική υπόθεση, μια ζωντανή κληρονομιά που συνεχίζει να μαγνητίζει.
Ωστόσο, πίσω από την αίγλη και το ασταμάτητο φρόνημα των Tifosi, κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα: σχεδόν δύο δεκαετίες έχουν περάσει από την τελευταία κατάκτηση πρωταθλήματος οδηγών (2007 με τον Κίμι Ράικονεν) και κατασκευαστών (2008), και η Σκουντερία αδυνατεί να επιστρέψει στην κορυφή. Παρά τις αστρονομικές επενδύσεις, την πρόσληψη κορυφαίων ταλέντων και τις συνεχείς αλλαγές προσώπων σε καίριες θέσεις, η ομάδα του Μαρανέλο μοιάζει εγκλωβισμένη σε έναν φαύλο κύκλο αποτυχιών.
Το ερώτημα που πλανάται στην ατμόσφαιρα της Formula 1 και βασανίζει τους πιστούς οπαδούς της είναι επιτακτικό: Τι πήγε στραβά μετά τη «χρυσή εποχή» των αρχών του 21ου αιώνα και ποιοι παράγοντες συντηρούν αυτό το φαινόμενο, που έχει οδηγήσει στην εμφάνιση μιας «τοξικής» κουλτούρας;
Η χρυσή εποχή: Όταν λειτούργησε το «μαγικό τρίγωνο»
Για να κατανοήσουμε το παρόν, πρέπει να ανατρέψουμε στο παρελθόν. Η περίοδος μεταξύ 1999 και 2004 αποτελεί το απόλυτο παράδειγμα της επιτυχίας της Ferrari, όταν η ομάδα κυριάρχησε απόλυτα στη Formula 1, κατακτώντας πέντε συνεχόμενα πρωταθλήματα οδηγών με τον Μίχαελ Σουμάχερ (Michael Schumacher) και έξι διαδοχικά πρωταθλήματα κατασκευαστών. Αυτή η επιτυχία δεν ήταν τυχαία. Ήταν το αποτέλεσμα της δουλειάς μιας «αγίας τριάδας» ανθρώπων με σαφείς ρόλους και αδιαμφισβήτητη συνοχή:
- Ζαν Τοντ (Jean Todt): Ο γενικός διευθυντής που έφερε την οργανωτική δομή και τη σιδηρά πειθαρχία, προστατεύοντας την ομάδα από τις εξωτερικές πιέσεις.
- Ρος Μπρον (Ross Brawn): Ο τεχνικός διευθυντής, μια ιδιοφυΐα της στρατηγικής και της μηχανολογίας, ικανός να εκμεταλλευτεί κάθε τεχνικό πλεονέκτημα.
- Μίκαελ Σουμάχερ (Michael Schumacher): Ο οδηγός-θρύλος, με απαράμιλλη ταχύτητα, αφοσίωση και την ικανότητα να δουλεύει ασταμάτητα για την εξέλιξη του μονοθεσίου.
Η επιτυχία τους βασίστηκε στη σταθερότητα, την αμοιβαία εμπιστοσύνη, την ξεκάθαρη ιεραρχία και την απόλυτη προστασία της ομάδας από την εξωτερική παρέμβαση, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου η αποτυχία δεν ήταν το τέλος του κόσμου, αλλά μια ευκαιρία για μάθηση.
Μετά την αποχώρηση των Τοντ, Μπρον και Σουμάχερ, η Ferrari βρέθηκε μπροστά σε ένα τεράστιο κενό. Η προσπάθεια για ανασυγκρότηση αποδείχθηκε δυσκολότερη απ’ ό,τι αναμενόταν. Η ομάδα κατέκτησε το τελευταίο της πρωτάθλημα κατασκευαστών το 2008, αλλά από τότε η έλλειψη σταθερότητας στην ηγεσία και τη στρατηγική έγινε εμφανής. Η φιλοσοφία της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και της προστασίας των στελεχών αντικαταστάθηκε συχνά από βιαστικές αποφάσεις και εσωτερικές αναταράξεις.
Το carousel των επικεφαλής: Ποιοι «πέρασαν και δεν άγγιξαν» - Ποιοι «καρατομήθηκαν» άδικα
Μετά την εποχή Todt, μια σειρά από επικεφαλής ανέλαβαν τα ηνία της Σκουντερία, ο καθένας με τις δικές του προκλήσεις και την ίδια, τελικά, μοίρα:
Στέφανο Ντομενικάλι (Stefano Domenicali, 2008-2014): Ένας άνθρωπος από τα «σπλάχνα» της Ferrari, με ήθος και γνώση της ομάδας. Αντιμετώπισε την πρόκληση της μετάβασης μετά την «χρυσή εποχή» και παρά τις κάποιες αξιοπρεπείς χρονιές (π.χ. 2010, 2012 με Φερνάντο Αλόνσο να διεκδικεί τίτλους), η πίεση και η έλλειψη των αναμενόμενων αποτελεσμάτων οδήγησαν στην παραίτησή του. Πολλοί θεωρούν ότι ήταν μια «καρατόμηση» που οφειλόταν σε υπέρμετρη πίεση και όχι σε έλλειψη ικανοτήτων.
Μάρκο Ματιάτσι (Marco Mattiacci, 2014): Η θητεία του ήταν σύντομη και αμφιλεγόμενη. Προερχόμενος από το τμήμα της Ferrari στις ΗΠΑ, χωρίς εμπειρία από F1, η επιλογή του από τον Σέρτζιο Μαρκιόνε θεωρήθηκε έκπληξη και η αντικατάστασή του μέσα σε λίγους μήνες επιβεβαίωσε την αστάθεια.
Μαουρίτσιο Αριβαμπένε (Maurizio Arrivabene, 2014-2019): Ένας παθιασμένος επικοινωνιολόγος με εμπειρία στο μάρκετινγκ (Philip Morris), που προσπάθησε να εμφυσήσει νέο πνεύμα. Παρόλο που η ομάδα έδειξε κάποια σημάδια ανάκαμψης με τον Σεμπάστιαν Φέτελ, οι στρατηγικές αστοχίες και οι εσωτερικές διαμάχες, σε συνδυασμό με την αδυναμία να εκμεταλλευτεί πλήρως την απόδοση του μονοθεσίου, οδήγησαν στην αντικατάστασή του.
Ματία Μπινότο (Mattia Binotto, 2019-2022): Ένας μηχανικός και τεχνικός διευθυντής που προήχθη σε επικεφαλής ομάδας, με βαθιά γνώση του τεχνικού κομματιού. Επί των ημερών του η Ferrari σχεδίασε ανταγωνιστικά μονοθέσια, αλλά η ομάδα υπέφερε από στρατηγικά λάθη, αναξιοπιστία και προβλήματα στην οργάνωση και στη στρατηγική. Το 2022, παρά την πολλά υποσχόμενη αρχή, η σεζόν κατέληξε σε απογοήτευση, με τον Μπινότο να αποχωρεί κάτω από σκιές. Πολλοί πιστεύουν ότι ήταν «θύμα» του συστήματος και της πίεσης, καθώς οι τεχνικές του γνώσεις δεν μπόρεσαν να υπερκεράσουν τα δομικά προβλήματα.
Φρεντερίκ Βασέρ (Frédéric Vasseur, 2023-σήμερα): Ο σημερινός επικεφαλής, ήδη αντιμετωπίζει την ίδια αφόρητη πίεση από τα ιταλικά μέσα και τους οπαδούς, όπως είδαμε και από τις πρόσφατες δηλώσεις του. Η πρόκληση για τον ίδιο είναι να σπάσει αυτό τον κύκλο.
Η πηγή του προβλήματος: Διοικητικές αποφάσεις, φιλοσοφία και η πίεση των Tifosi
Η ρίζα του προβλήματος στη Ferrari φαίνεται να είναι ένας σύνθετος συνδυασμός παραγόντων που δημιουργούν μια ενίοτε «τοξική» κουλτούρα, που αναλύεται στους παρακάτω βασικούς παράγοντες.
Η έλλειψη σταθερότητας και η εσωτερική πολιτική: Η ταχύτητα με την οποία αλλάζουν οι επικεφαλής και τα ανώτερα στελέχη δείχνει μια έλλειψη υπομονής και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού. Οι συχνές αλλαγές δημιουργούν κλίμα ανασφάλειας, εσωτερικές διαμάχες και εμποδίζουν τη δημιουργία σταθερών δομών και ομάδων εργασίας. Η «κεφαλή» της ομάδας συχνά δεν έχει την απαραίτητη εξουσία ή προστασία για να εφαρμόσει το όραμά της.
Η αφόρητη πίεση από τους Tifosi και τα ιταλικά μέσα: Η αγάπη και το πάθος των ιταλικών μέσων και των οπαδών είναι τεράστια, αλλά συχνά μετατρέπεται σε καταστροφική πίεση. Κάθε λάθος μεγεθύνεται, κάθε αποτυχία γίνεται κρίση. Αυτό οδηγεί σε βιαστικές αντιδράσεις, απολύσεις και αναγκάζει τους επικεφαλής να παίρνουν αποφάσεις βασισμένες στην άμεση ανάγκη για αποτέλεσμα, αντί για μακροπρόθεσμη στρατηγική. Η ομάδα σπάνια έχει την πολυτέλεια του χρόνου και της ηρεμίας για να χτίσει από την αρχή.
Η φιλοσοφία «Ferrari Primero»: Η υπερβολική έμφαση στο brand της Ferrari και στην ιστορική της αίγλη, αν και θεμιτή, μπορεί κάποιες φορές να επισκιάζει την καθαρά αγωνιστική και τεχνοκρατική προσέγγιση. Η ομάδα πρέπει να είναι "Ferrari" πάνω απ' όλα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε παρεμβάσεις από την κεντρική διοίκηση που δεν είναι πάντα ευεργετικές για την αγωνιστική λειτουργία.
Υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ;
Η πορεία της Ferrari από τη χρυσή εποχή του Ζαν Τοντ, του Ρος Μπρον και του Μίχαελ Σουμάχερ μέχρι σήμερα αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα του πώς η απώλεια της δομής, της σταθερότητας και της προστασίας από εξωτερικές πιέσεις μπορεί να οδηγήσει σε παρατεταμένη αγωνιστική ξηρασία. Το πρόσφατο ξέσπασμα του Φρεντερίκ Βασέρ απέναντι στην ιταλική δημοσιογραφία υπογραμμίζει ακριβώς αυτή την αδιάκοπη πίεση που βιώνει η ομάδα. Η ομάδα του Μαρανέλο διαθέτει αναμφισβήτητα τους πόρους, την τεχνογνωσία και το ανθρώπινο δυναμικό για να επιστρέψει στην κορυφή της Formula 1.
Ωστόσο, η πραγματική αλλαγή δεν θα έρθει μόνο μέσα από την εξέλιξη ενός ταχύτερου μονοθεσίου ή την πρόσληψη νέων κορυφαίων οδηγών και μηχανικών. Απαιτείται μια ριζική μεταμόρφωση της εσωτερικής κουλτούρας: μεγαλύτερη διοικητική σταθερότητα, λιγότερες εσωτερικές πολιτικές διαμάχες, μεγαλύτερη προστασία των στελεχών από την υπερβολική εξωτερική πίεση και μια πιο υπομονετική, μακροπρόθεσμη προσέγγιση.
Μόνο τότε, η Scuderia Ferrari θα μπορέσει να μετατρέψει το ασίγαστο πάθος των Tifosi από πηγή πίεσης σε κινητήριο δύναμη για την κατάκτηση νέων τίτλων, αναβιώνοντας την αίγλη που της αρμόζει ως το απόλυτο σύμβολο της Formula 1.
